Adam Olszewski

OBI

ks. dr hab. prof. UPJP2

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Wydział Filozoficzny

ul. Kanonicza 9
31-002 Kraków
tel. +12 37 08 608

miejsce
pracy

Życiorys naukowy

1977 Matura – Liceum Ogólnokształcące
1983 święcenia kapłańskie + magisterium z teologii
1992 licencjat z filozofii pod kierunkiem ks. prof. Michała Hellera, PAT Kraków
1996 doktorat z filozofii pod kierunkiem ks. prof. Michała Hellera, PAT Kraków
2010 habilitacja
2015 stanowisko profesora UPJP2

od 1999 - adiunkt na Wydziale Filozoficznym PAT w Krakowie
od 1996 - członek OBI
od 2008 - członek Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych
członek redakcji Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

– "Mind and Brain", Pasierbiec 21-27 VI 1998, Międzynarodowa Konferencja organizowana przy współudziale Obserwatorium Watykańskiego oraz w ramach Center of Theology and the Natural Sciences
– Organizator konferencji "Istnienie Boga – teizm, agnostycyzm, ateizm", 3 XII 2010, Kraków
– Główny organizator konferencji: "Church's Thesis: Logic, Mind and Nature" 3-5 VI 2011, Kraków
– Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji: "Language, Logic, Theology" 9-10 XII 2011, Kraków

angielski
niemiecki

logika
filozofia logiki
filozofia matematyki
teoria obliczalności

Wykaz dorobku naukowego i dydaktycznego

Dydaktyka

Udział w konferencjach z referatem

  1. "O Tezie Churcha i Twierdzeniu Tarskiego" wygłoszony na: V. Konferencji "Zastosowania Logiki w Filozofii i Podstawach Matematyki", Karpacz, 2000.

  2. "O Tezie Churcha", wygłoszony na: zebraniu Zakładu Epistemologii UJ (kier. prof. J. Woleński), 2002.

  3. "Kilka uwag o Tezie Churcha i pewnym aksjomacie Hilberta" wygłoszony na: IX. Konferencji "Zastosowania Logiki w Filozofii i Podstawach Matematyki", Karpacz, 2004.

  4. "Uwagi o możliwości dowodu Tezy Churcha", wygłoszony na: VII. Zjeździe Filozofii Polskiej, Szczecin, 2004.

  5. "Teza Churcha jako hipoteza empiryczna" wygłoszony na: Konferencji "Informatyka – Badania i Zastosowania", Kazmierz Dolny, 2005.

  6. "Teza Churcha – interpretacja oryginalnego sformułowania", wygłoszony na: 51. Konferencji Historii Logiki, Kraków, 2005.

  7. "Wkład S. Kleene'ego w sformułowanie Tezy Churcha", wygłoszony na: Zebraniu Towarzystwa Filozoficznego Ignatianum, 2005.

  8. "Teza Churcha i pojęcia według Pavla Tichego", wygłoszony na: Konferencji "Zastosowania Logiki w Filozofii i Podstawach Matematyki", Szklarska Poręba, 2006.

  9. "Kilka uwag filozoficznych na temat lematu Königa", wygłoszony na: II. Konferencji "Filozofia matematyki", Poznań, 23-24 X 2009.

  10. "Intuicjonizm vs. platonizm. Na przykładzie lematu Königa", wygłoszony na: Copernicus Center Colloquium 2, 16 I 2010.

  11. "O pewnych wnioskowaniach na temat istnienia Boga", posiedzenie naukowe Komisji PAU "Fides et Ratio", 17 II 2011.

  12. "Mathematical Subject and Church's Thesis" (z B. Brożkiem), wygłoszony na: "Church's Thesis: Logic, Mind and Nature", Kraków 2011.

  13. "O podmiocie matematycznym", wygłoszony na konferencji poświęconej prof. Andrzejowi Pelczarowi "W służbie nauki", Kraków, 17 VI 2011.

  14. "Matematyka czy teologia? Gordan i początki formalizmu", wygłoszony na: III. Konferencji Filozofii Matematyki, Poznań, 17-18 X 2011.

  15. "Some Remarks on Miracles from a Logical Perspective" (z B. Brożkiem), wygłoszony na konferencji: "Language, Logic, Theology", Kraków, 9 XII 2011.

  16. "Logika wiary i logika wierzenia", wygłoszony na: Konferencja "O wierze", rozpoczęcie Roku Wiary i 20-lecia seminarium oo. Reformatów, Kraków, 19 X 2012.

  17. "Studium przypadku: Church", wygloszony na: V. Konferencja z cyklu " Studium przypadku: Wokół myśli Michała Hellera", Kraków, 1 XII 2012.

  18. "Podmiot matematyczny Hilberta", wygłoszony na: Copernicus Center Colloquium 2, 25 II 2013.

  19. "Próba rekonstrukcji pojęcia wolnej woli na podstawie spuścizny piśmienniczej Matki Zofii Czeskiej", wygłoszony na konferencji: "Sługa Boża Matka Zofia Czeska – prekursorka integralnego wychowania młodzieży", Kraków, 13 IX 2013.

  20. "Theology and Negation. Selected Problems", wygłosznony na: "Is God beyond Logic?", Uniwersytet Louvain-la-Neuve (Belgia), 2 VII 2014.

  21. "O intuicyjnym pojęciu funkcji", wygłoszony na: "Filozofia matematyki", Poznań, 5-6 XII 2014.



Lista publikacji

Artykuły

  1. "O znaczeniu okresu warunkowego", Zagadnienia Filozoficzne w Nauce (ZFN), XXII, 1998.

  2. "Benedykta Bornsteina logika treści", ZFN, XXIII, 1999.

  3. "Kilka uwag na temat demokracji", Logos i Ethos, 1(7) 1999.

  4. "Manifest OBI" - praca wspólna, ZFN, XXV, 1999.

  5. "O roli Tezy Churcha w dowodzie pewnego twierdzenia", ZFN, XXV, 1999.

  6. "Teza Churcha a platonizm", ZFN, XXIV, 1999.

  7. "Elementy historii powstania Tezy Churcha", Tarnowskie Studia Teologiczne (TST), XIX/1, 2000.

  8. "Jak uczyć logiki?", ZFN, XXVI, 2000.

  9. "Teza Churcha a twierdzenie Gödla", ZFN, XXVI, 2000.

  10. "Gödel a Teza Churcha", Sosnowieckie Studia Teologiczne, V, 2001.

  11. "Maszyna Posta", TST, XX/1, 2001.

  12. "Teza Churcha a definicja prawdy Tarskiego", Analecta Cracoviensia, 2002.

  13. "Uwagi filozoficzno-logiczne na temat Kłósakowskich implikacji ontologicznych typu redukcyjnego", w: Filozofia a Nauka, OBI, Biblos, Tarnów 2004, 97-116.

  14. "Church's Thesis as an Empirical Hypothesis", Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Informatica, 3(2005), 119-130.

  15. "Church's Thesis as Formulated by Church - an Interpretation", w: Church's Thesis after 70 years, A. Olszewski, J. Woleński, R. Janusz (eds.), 383-392.

  16. "Uwagi o dowodzie Tezy Churcha", Filozofia Nauki 4 (2005), 113-128.

  17. "Uwagi o Tezie Churcha i Aksjomacie Hilberta", ZFN, XXXVI, 2005.

  18. "Teza Churcha a geneza pojęć obliczalności. Zarys problemu", w: Wyzwania racjonalność. Księdzu Michałowi Hellerowi współpracownicy i uczniowie, S. Wszołek, R. Janusz (red.), WAM – OBI, 2006, 171-178.

  19. "Istnienie świata a nauka. Komentarz logiczny" (z B. Brożekiem), Ponad demarkacją, S. Wszołek, W. Kowalski (red.), Biblos, Tarnów 2008, 103-114.

  20. "Intuicjonizm vs. platonizm. Na przykładzie lematu Königa", Adam Mickiewicz University Press, Poznan 2010, (Seria Filozofia i Logika 107), 261-274.

  21. "Kilka uwag o kryterium Quine'a" (z B. Brożkiem), Filozofia Nauki, XVII/1(69), 2010, 5-16.

  22. "O nieusuwalności podmiotu matematycznego", Zagadnienia Filozoficzne w Nauce (Philosophical Problems in Science) 2010, vol. 46, 99-116.

  23. "Uwagi o Rajmundzie Lullusie, jego dziele i logice treści", Logos i Ethos, 1(28), 2010, 89-106.

  24. "Kilka uwag o cudach z perspektywy logicznej" (z B. Brożkiem), w: Logika i teologia, R. Piechowicz (red.), Katowice 2011, 140-150.

  25. "Logika zapętleń" (z B. Brożkiem), w: Oblicza racjonalności, B. Brożek, J. Mączka, W. Grygiel, M. Hohol (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2011, 33-50.

  26. "The Mathematics of the Transcendental Ego" (z B. Brożkiem), Copernicus Center Reports 2/2011, 75-124.

  27. "Matematyka czy teologia? Hilbert, Gordan i początki formalizmu", ZFN, LI, 2012, 131-149.

  28. "Some Remarks on Miracles from a Logical Perspective" (z B. Brożkiem), w: Logic in Theology, B. Brożek, A. Olszewski (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2012, 123-138.

  29. "Logika wiary i logika wierzenia", w: Kilka słów o wierze, A. Duk, J.E. Urbański (red.), Wydawnictwo Scriptum 2013, 11-24.

  30. "Podmiot matematyczny Hilberta", ZFN, LIII, 2013, 93-132.

  31. "Próba rekonstrukcji pojęcia wolnej woli na podstawie spuścizny piśmienniczej Matki Zofii Czeskiej", w: Błogosławiona Matka Zofia Czeska. Prekursorka integralnego Wychowania dzieci i młodzieży, s. R. Gąsior, ks. J. Machniak (red.), Wydawnictwo św. Stanisława BM, 130-149.

  32. "Mathematical Subject and Church's Thesis" (z B. Brożkiem), w: Church's Thesis: Logic, Mind and Nature, B. Brożek, A. Olszewski (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2014.

  33. "Punkty styczności pomiędzy teologią i nauką", w: Teologia nauki, J. Mączka, P. Urbańczyk (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2015, 95-108.

  34. "Projekt If-Theology. Pomiędzy fantazmatem a rzeczywistością" (z R. Dadaczyńskim), Logos i Ethos, 2014 2 (37), 125-136.

  35. "Czy teza Churcha ma jeszcze jakieś znaczenie dla informatyki?" (z J. Mycką), [w:] "Od informatyki i jej zastosowań do światopoglądu informatycznego" (red. P. Stacewicz), Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2015, ss. 53-74.

  36. "Pewna krytyka teologii naturalnej", Analecta Cracoviensia 46 (2014), 207-220.

  37. "O intuicyjnym pojęciu funkcji", [w:] "Filozofia matematyki i informatyki", (red. R. Murawski), CCPress 2015.

  38. "About a mature theory of Fregean sense", Logic and Logical Philosophy, 2016, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/LLP.2016.030.

  39. "Negacja w języku teologii", Analecta Cracoviensia, 46 (2016); ss. 279-294.

  40. "A few comments on Linda problem", Organon F, 2017, vol. 24, No 2, pp. 184-195.

  41. "Comments on the Acceptance and Rejection of Sentences in Theology", Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, 54 (67); 99-113.  DOI: 10.2478/slgr-2018-0019.

  42. "Negation in the language of theology–some issues"; Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce); 65; (2018); pp. 87–107.

  43. „Linda problem – the tame solution in question”, Analecta Cracoviensia, 51(2019); 209-217. Cracoviensia”.

  44. Czy Brouwer był solipsystą? W: De Solipsismo, 187-212;

  45. Solipsyzm i różne sprawy, w: De Solipsismo, 213-240.

  46. Is Church’s Thesis still Relevant?, Jerzy Mycka, Adam Olszewski; Studies in Logic, Grammar and Rhetoric , Vol. 63 (76); 31-51. https://doi.org/10.2478/slgr-2020-0026

  47. „The Question of the Boundaries of Computer Science”, J. Mączka, A . Olszewski: Seminare. Learned Investigations; 41(4); 2020;

  48. „O rozstrzygalności teologii”, A. Olszewski: Teologia w Polsce; 14(2); 2020; 77-102.

  49. „Prawda a teza Churcha – wyzwanie rzucone tomistom”, A. Olszewski: Analecta Cracoviensia, 52; 2020.

  50. „Czy teologia jest nauką?” [w:] „Kościół Chrystusowy”, red. G. Baran, M. Kluz, J. Królikowski, P. Łabuda, Biblos, Tarnów, 2021, ss. 497-516.

  51. „Teologia a synonimiczność. Szkic zagadnienia”, A. Olszewski: Resovia Sacra, 28; 2021 s. 413-429.

  52. „A consequence of the notional existence of an effectively calculable yet non-recursive function”, A. Olszewski: złożone do Analecta Cracoviensia, do nr. 53; 2021.

  53. „Byt maksymalny”, A. Olszewski: złożone do Analecta Cracoviensia, do nr. 54.

Recenzje

  1. "Inne myślenie", ZFN, XXIII, 1999.

  2. "Smutna filozofia Quine'a", ZFN, XXIV, 1999.

  3. "Turing", ZFN, XXV, 1999.

  4. "Filozofia ewolucyjna według Lorenza", Logos i Ethos, 1 (7) 1999.

  5. "Apologia Hardy'ego", ZFN, XXVI, 2000.

  6. "Umysł jako model świata", ZFN, 2000.

  7. "U źródeł zbiorów kolektywnych", ZFN, 55 (2014), 167-172.

Książki

  1. "O rozumieniu implikacji w klasie logik porządku i jego znaczeniu w dążeniu do pewności językowej", PAT, Kraków 1997, ISBN 83-85245-70-7.

  2. Skrypt z logiki dla studentów filozofii.

  3. "Teza Churcha. Kontekst historyczno-filozoficzny", Universitas, Kraków 2009.

  4. Anna Lemańska, Adam Olszewski, Adam Świeżyński, Kamil Trombik, „Kazimierz Kłósak”, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2020, ISBN 978-83-7614-444-3

Redakcje

  1. "Semina Scientiarum" - numer czasopisma PAT poświęcony Gödlowi i niezupełności arytmetyki.

  2. "Church's Thesis after 70 years", Ontos Verlag 2006, wraz z J. Woleńskim i R. Januszem.

  3. "Logic in Theology", B. Brożek, A. Olszewski (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2012.

  4. "Church's Thesis: Logic, Mind and Nature", B. Brożek, A. Olszewski, P. Urbańczyk (red.), Copernicus Center Press, Kraków 2014.

  5. "Negation – various Insights", Studies in Logic Grammar and Rhetoric, ISBN 978-83-7431-550-0; A. Olszewski, K. Trzęsicki, 2018.

  6. „De Solipsismo”, J. Dadaczyński, A. Olszewski, Z. Wolak, Kraków WN UPJP2, 2020; ISBN 978-83-7438-929-7 (druk), ISBN 978-83-7438-930-3 (online)

Prace popularnonaukowe

  1. "Logika a patologia myślenia", wywiad opublikowany w: Promocja nadziei, R. Nęcek, Kraków 2006.

  2. "Najważniejsza maszyna na świecie", art. na stronie gł. Interia.pl (październik 2012).

  3. "Kochać – czy to logiczne?", Franciszkański Biuletyn Informacyjny, 2013.

  4. "Niektóre logiczne aspekty kłamstwa", wygłoszony na spotkaniu Krakowskiego Klubu "Tygodnika Powszechnego", 15 III 2013.

  5. O pewności w logice i teologii" na stronie: granicenauki.pl  

Galeria

  1. Z ojcem, mając ok. 1 roku

  2. Na konferencji Church's Thesis

  3. Z ks. abp. Karolem Wojtyłą (jesień 1977)

Autoreferat

Z filozofią spotkałem się podczas moich studiów na Wydziale Teologicznym PAT, które rozpocząłem w roku 1977. Zainteresowałem się nią słuchając wykładów ks. prof. Kazimierza Kłósaka. Zadziwiło mnie to, że nie rozumiałem Jego wykładów pomimo, że posługiwał się językiem polskim. Zacząłem zapisywać starannie te wykłady i po krótkim czasie zacząłem rozumieć typ pojęć którym się posługiwał. Po pewnym czasie zacząłem zadawać podczas wykładu chyba dość ciekawe pytania, gdyż ks. Profesor zaprosił mnie na swoje seminarium naukowe. Pod Jego kierunkiem zacząłem pisać pracę magisterską na temat pojęcia indywiduum w fizyce współczesnej. Ks. Kłósak właśnie zalecił mi także zapoznanie się z logiką, jako ważnym narzędziem filozofowania.

Studiując logikę zainteresowały mnie filozoficzne aspekty formalizacji, w szczególności możliwość wyrażenia prawdy za pomocą metod ścisłych. Jeśli bowiem można coś w ogóle powiedzieć całkiem ściśle, to na pewno za pomocą metod formalnych. Spotkałem się wtedy z pracą Tarskiego o definicji prawdy w językach nauk formalnych i zacząłem ją studiować. Owocem tych studiów była praca magisterska o pojęciu prawdy Tarskiego i jej ograniczeniach napisana (po śmierci ks. Kłósaka i zmianie tematu) pod kierunkiem ks. prof. Michała Hellera. Zauważyłem, że definicja ta nie pozwala na odróżnienie modeli izomorficznych i tym samym posiada mocne ograniczenie. Są to oczywiście ograniczenia intuicyjne, a nie matematyczne. Znaczy to dokładnie, że jeśli mamy dwa modele semantyczne jednej teorii T, które są izomorficzne, to teoria T ich nie odróżnia. Z punktu widzenia teorii są "identyczne" choć intuicyjnie są różne.

Po przyjęciu święceń kapłańskich w roku 1983 podjąłem pracę jako duszpasterz i ten stan rzeczy trwał do czerwcu roku 1993. W tym okresie kontynuowałem swoje zainteresowania pojęciem prawdy i logiką. W szczególności chciałem sprawdzić jak będzie wyglądać formalne ujęcie innej definicji prawdy np. definicją prawdy jako zgody większości tzn. zdanie A jest prawdziwe dla danej populacji wtedy i tylko wtedy gdy zdanie A uznaje większość członków danej populacji. Innym aspektem z tym związanym była próba określenia poprawności reguł wnioskowań większościowych. Owocem tych badań była praca licencjacka napisana pod kierunkiem ks. prof. Hellera na temat koncepcji prawdy przez zgodę większości, w której zbudowałem pewien zbiór zdań logicznie prawdopodobnych. Podałem w niej również własności tego zbioru. Interesujące jest to, że ten zbiór zdań prawdopodobnych logicznie jest niesprzecznym nadzbiorem zbioru tautologii logicznych logiki klasycznej. Przy okazji zdałem sobie też sprawę z tego, że formalne próby zdefiniowania prawdy są pochodne względem samej formalizacji i dziedziczą jej słabości. Wtedy też uzupełniłem swoje studia filozoficzne na PAT.

W czerwcu 1993 roku zostałem przez biskupa ordynariusza skierowany na studiu doktoranckie na PAT. Uznałem, że pogłębionego rozważenia wymaga formalizacja jako metoda w ogóle. Do tego ogólnego problemu podszedłem w ten sposób, że skupiłem swą uwagę na formalizacji okresu warunkowego z języka naturalnego. Jeśli bowiem coś da się w ogóle sformalizować, to na pewno musi to być okres warunkowy języka potocznego rozumiany jako spójnik zdaniowy. Owocem moich poszukiwań była praca doktorska napisana pod kierunkiem ks. prof. Heller w roku 1996 pod tytułem: "O rozumieniu implikacji w klasie logik porządku i jego znaczeniu w dążeniu do pewności językowej". W pracy tej próbowałem zrozumieć jak możliwe jest porozumienie w ogóle, skoro znaczenia terminów są tak mało precyzyjne. A jednak fakt porozumienia zachodzi. Wtedy też zwróciłem swe zainteresowania w kierunku badania znaczeń i pojęć. W pracy doktorskiej zbudowana została klasa tzw. logik porządku. Poprzez odpowiednie wzmocnienia uzyskuje się kratę zupełną logik zdaniowych coraz mocniejszych. Udało się w tej kracie wyróżnić podkratę tzw. logik implikacyjnych. Wreszcie sformułowałem tezę T, że klasa logik implikacyjnych pokrywa się zakresowo z klasą znaczeń okresu warunkowego jeżeli..., to. Formalnym problemem otwartym pracy było to, czy krata logik implikacyjnych posiada element najmniejszy. Podałem dość mocny argument (ale nie dowód) za tym, że nie istnieje najmniejsza logika implikacyjna w klasie logik porządku. Wynik filozoficzny pracy, poparty wynikami formalnymi, był raczej negatywny, co wyraziłem w ten sposób: "[...] wynik pracy jest negatywny. Znaczy to, że nie istnieje jakiś zdecydowanie jeden sposób rozumienia okresu warunkowego w języku potocznym, jak również jeden sposób rozumienia implikacji w matematyce czy logice".

Podczas tych studiów zrozumiałem, że na kracie logik porządku można wprowadzić topologię pochodzącą od D. Scotta i za jej pomocą zdefiniować bliskość znaczeń na przykładzie implikacji. Przekazałem ten problem Panu Robertowi Piechowiczowi, który w swej pracy magisterskiej napisanej pod moim kierunkiem (w 2001) wprowadził rzeczoną topologię na kratę. Moją uwagę wtedy zwróciła Teza Churcha (TC), z pewnych powodów analogiczna do tezy T, o której wspomniałem wyżej. Teza Churcha to sformułowanie o doskonałej odpowiedniości pomiędzy intuicyjnym pojęciem funkcji efektywnie obliczalnej, a matematycznym pojęciem funkcji rekurencyjnej.

W 1996/97 roku rozpocząłem zajęcia dydaktyczne na Wydziale Filozoficznym PAT. W 1999 roku zostałem zatrudniony jako adiunkt. Wtedy tez rozpocząłem bardziej systematyczne badania nad TC. Zagadnienie to wydawało mi się początkowe dość jasne i proste do spenetrowania. Okazało się jednak, że sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej. Prawdziwość TC pozostaje otwartym problemem filozoficznym od 1935 roku. Wielu wybitnych logików i filozofów próbowało ten problem rozwiązać bez skutku. Literatura na temat TC jest ogromna. Jednak zawsze moja intuicja była taka, że TC powinna być sformułowana w innych terminach niż tradycyjne syntaktyczno-semantyczne pochodzące od Hilberta i Tarskiego. Uważałem, że należy zająć się bliżej pojęciami i znaczeniami, gdyż oryginalnie TC została wypowiedziana jako identyczność pojęć. Dlatego wygłosiłem kilka wykładów monograficznych dotyczących zagadnień związanych z TC, m.in.: o samej TC, o twierdzeniach Gödla o niezupełności, o pojęciach u Fregego i Husserla, o wiedzy prawdopodobnej. Wykład o twierdzeniach Gödla zakończył się sukcesem dydaktycznym o tyle, że prace zaliczeniowe utworzyły zredagowany przeze mnie numer czasopisma studenckiego przy PAT - "Semina Scientiarum" całkowicie poświęcony temu zagadnieniu. Jako redaktor tego numeru poprzedziłem go wstępem w którym zarysowałem kierunek dalszych badań nad TC.

Od 1999 do 2006 roku opublikowałem serię kilkunastu artykułów na temat TC. Dotyczyły one historii, statusu i różnych aspektów TC. W pewnym sensie zwieńczeniem tych badań jest praca zbiorowa wydana z mojej inicjatywy w 2006 roku (wraz z prof. J. Woleńskim i dr. R. Januszem SJ): "Church's Thesis after 70 Years" przez Wydawnictwo Ontos Verlag. W tym projekcie wzięli udział naukowcy z różnych krajów świata, którzy zaznaczyli się w badaniach nad TC, m.in.: S. Shapiro, J. Copeland, D. Bridges z zagranicy, a z polskich R. Murawski, J. Woleński, St. Krajewski. W zamyśle książka ta miała pokazać jaki jest stan badań nad TC po siedemdziesięciu latach od jej sformułowania. Według mnie praca ta pokazuje bezsilność metody wprowadzonej przez Hilberta wobec TC. W swoim artykule opublikowanym w tej książce chciałem zaproponować zmianę paradygmatu badań nad TC. Uważałem, że badania te powinny mieć istotnie pragmatyczny charakter. Do tego potrzebna byłaby dobra teoria pojęć i znaczenia. Gotową taka teorię spotkałem dzięki kontaktom z zaprzyjaźnionymi naukowcami z UJ, a jest nią teoria pojęć stworzona przez Pavla Tichego i Pavla Maternę z uniwersytetu w Pradze. Wtedy też podjąłem ostateczną decyzję o napisaniu rozprawy habilitacyjnej, która w zamierzeniu ukaże potrzebę zmiany paradygmatu badań nad TC. Dla osiągnięcia tego zmierzenia zacząłem prowadzić badania historyczno-filozoficzne na TC. W szczególności badałem kontekst i okoliczności naukowe towarzyszące powstaniu TC. Naturalną koleją rzeczy napotkałem zagadnienia związane z programem Hilberta i sformułowaniem podstawowych własności liczb naturalnych (poszedłem za wskazówką E. Posta). Wydaje mi się bowiem, że o ile nie przekroczymy pewnych ograniczeń wynikających z programu Hilberta, a właściwie jego interpretacji, nie osiągniemy ważnych wyników w badaniach nad TC.

Książkę "Teza Churcha. Kontekst historyczno-filozoficzny" ukończyłem w 2008 roku. Umieściłem w niej wyniki swych długoletnich badań nad TC. Jak już wspomniałem, w okresie 1999 do 2008 prowadziłem różnorodne wykłady monograficzne dotyczące zagadnień związanych z problematem TC. Zrozumiałem, że sama odpowiedź na pytanie o prawdziwość TC musi jeszcze poczekać na lepsze czasy. Te lepsze czasy nadejdą dla TC kiedy filozofia i nauki o umyśle osiągną na tyle dojrzałą i uporządkowaną postać, żeby rozwiązać problemy natury pojęć, stwierdzania ich identyczności etc. Dlatego moja książka raczej skupia się nad tym, aby zebrać i uporządkować w największym stopniu jak to możliwe zagadnienia związane z TC. Szczególnie ważny jest wątek kontekstu historyczno-filozoficznego na początku XX wieku. W książce pokazuję, że inny nieco był sposób traktowania przez wielkich matematyków zagadnień filozofii matematyki niż dzieje się to obecnie. Wydaje się, że współcześnie debata wielkich matematyków na tematy podstawowych zagadnień matematyki nie istnieje. Efektem mojej rozprawy jest "wyłuskanie" pojęcia podmiotu matematycznego i próba określenia jego własności. Podmiot matematyczny to w pewnym sensie użytkownik języka. W tym sensie proponuję w książce zwrot pragmatyczny w podejściu do TC.

W drugiej części badam status TC analizując wersje i warianty TC od strony syntaktyczno-semantycznej, kwestię którego rzędu zdaniem jest TC (wskazuję na to, że można myśleć o TC, jako o zdaniu drugiego rzędu czyli, że kwantyfikujemy po własnościach, a nawet trzeciego rzędu) i próbuję rozprawić się z błędnym wg. mnie przekonaniem, że TC może w ogóle być traktowana jak definicja syntetyczna. Następnie przechodzę do rozważań szczegółowych na temat podmiotu. Podaję kilka wersji podmiotu od mocnego platońskiego aż do słabego empirycznego. Próbuję wykazać, że dla niektórych ujęć podmiotu matematycznego TC jest fałszywa. Niektóre ujęcia podmiotu wydają się być naturalnym środowiskiem do mówienia o TC. W tym rozdziale pokazuję również jak teoria pojęć Materny może być wykorzystana do wypowiedzenia kilku wersji TC. Z rozważań wynika, że pojęcie empiryczności TC musi być rozumiane nieco inaczej niż tradycyjnie. Okazuje się, że empiryczność jest dość subtelnym pojęciem i w przypadku TC odnosi się ono to kontyngentnych własności podmiotu. Powstaje zagadnienie jaki jest rzeczywiście podmiot matematyczny w świecie w którym żyjemy. TC z tej perspektywy jaki się jako "domknięcie" programu Hilberta podając ograniczenia na możliwości podmiotu. Wreszcie w ostatnim rozdziale rozprawy omawiam strategie argumentów za prawdziwością TC. Jedna z tych strategii to strategia osłabiania założeń. Polega ona na zastąpieniu pojęcia intuicyjnej obliczalności przez inne intuicyjne pojęcie, sformalizowaniu go, a następnie wykazaniu jego równoważności z rekurencyjnością. Te strategie dotyczą, według mnie, jedynie mechanicznej wersji TC i nie są zbyt interesujące.

Proponuję zatem bardziej interesującą filozoficznie, jak mi się wydaje, strategię powiązań. Opiera się ona na moim głębokim przekonaniu, że TC jest ciekawym i płodnym zagadnieniem filozoficznym. W tej strategii chodzi o to by wykazać, niestety w nieformalny sposób, istnienie związków treściowych pomiędzy TC a innymi ważnymi wynikami logicznymi. Słowo "niestety" jest tutaj o tyle ważne, że wyraża w logice (czy też metodologii nauk) brak rozwiązania problemu wynikania zdań pomiędzy teoriami formalnymi. Kierunkowe rozwiązanie tego zagadnienia podałem w pracy "Uwagi filozoficzno-logiczne na temat Kłósakowskich implikacji ontologicznych typu redukcyjnego". Argumentowałem tam, że konieczne są pojęcia podmiotu i znaczenia do rozwiązania tego problemu. Uważam, że moje argumenty za związkami TC z takimi zagadnieniami jak niesprzeczność arytmetyki, pierwsze twierdzenie Gödla, definicja prawdy Tarskiego i aksjomat wyboru pokazują, iż TC nie jest wyizolowanym zagadnieniem, ale istnieją jej ukryte związki z najważniejszymi problemami podstaw logiki. Od prac Kleene'ego z roku 1952, 1967 i 1987 na temat TC można powiedzieć, że mamy do czynienia z debatą na temat związku pomiędzy TC a pierwszym twierdzeniem Gödla o niezupełności. Prócz Kleene'ego głos w tej debacie zajęli Murawski, Woleński, Krajewski w swoich artykułach w książce "Church's Thesis After 70 Years".

Rozprawa pt. "Teza Churcha. Kontekst historyczno-filozoficzny" ma charakter filozoficzny i nie przynosi żadnych udowodnionych faktów logiczno-matematycznych na temat TC. Jednak według mojej wiedzy wypełnia ważną lukę we współczesnej literaturze przedmiotu.

(c) Prezentowane informacje mogą być publikowane tylko za wyraźną zgodą